Eğitimde Blok Zinciri Teknolojisinin Potansiyel Kullanımları

Eğitimde Blok Zinciri Teknolojisinin Potansiyel Kullanımları

Blok zincir teknolojisi, potansiyeli ve yaptığı dönüştürme etkisi ile popüler bir hale geldi. Bu teknoloji, değiştirilmeye dayanıklı güvenli bir defterdir. Kriptografik kodlarla birbirlerine zincirlenen bloklardan oluşur. Bu zincirlerden dolayı, ağda varolan bloklarda yapılan değişiklikler izlenebilir. Ancak, bu zincirler değişmez bir yapıdadır. Ağdaki çoğunluk yani %51 tarafından değiştirilebilir. Teknik anlamda, blokzincirde bulunan verilere ulaşılması, değiştirilmesi, silinmesi gibi hareketler önlenebilir ve böylece, verilere üst düzey bir koruma sağlanır. Blok zincir gelişimi üç evreden oluşur. Bu evrelere göre; Blok zincir 1.0’da maddiyatla ilgili uygulamalar içeren kripto paralardan, Blok zincir 2.0’da aracıları ortadan kaldıran akıllı sözleşmelerden, Blok zincir 3.0’da ise hükümet, kültür, sanat, sağlık, bilim, okuryazarlık gibi alanlardaki uygulamalar temel alınmıştır.

Günümüzde kamu sektörünün de ilgi odağı olan Blok zinciri, iş ve yaşam alanlarında da geniş bir potansiyele sahip yüksek ve en yeni teknolojilerdendir. Bu alanlardan bir diğeri de eğitimdir. Blok zinciri teknolojisinden etkilenen eğitim alanında bu teknolojinin kullanım örneklerine rastlanmıştır. Harç, burs gibi ücret işleri, kredi ve transferleri, mezuniyet işleri ve öğrenci kurs ya da ders kayıtları, müfredat yönetimi ve performans değerlendirme gibi çeşitli eğitim konularında blok zincir teknolojisinden yararlanılır.

Blok zincir
Blok zincir avantajları
Eğitim alanında blok zincir

Blok Zincir Teknolojisi

Verilere üst düzey güvenlik sağlayan blok zincir, değiştirilemez bir veri tabanıdır. Blok zincir terimi iki kelimeden oluşur. “Blok” sözcüğü toplu işlemler, “zincir” sözcüğü ise kriptografik olarak bağlantılı blokları ifade eder. İşlemler onaylanır ve blok oluşturulur. Zaman mühürü alınıp diğer bloğa eklenir. 2008’de Satoshi Nakamoto isimli bir yazar tarafından yayınlanan bir makale ile ilk defa Blok zincirinden bahsedilmiştir. Bu yazının ardından giderek popülaritesi artmıştır. Bu teknolojide, bilgiler bloklar şeklinde kayıt edilir. Dağınık bir defter olan blok zincir teknolojisi, herhangi bir işlem listesini bir ağda muhafaza eder. Veriler kriptolanmış bir halde bloklarda gizlenir. Her blok kendinden önceki bloka ait şifrelenmiş özet bilgilere sahiptir ve bunlar, zincirler halinde birbirine bağlıdır. Böylece, bilgisayar korsanlarının saldırılarına karşı daha güvenli bir yapı ortaya koyar.

Blok zincir klasik veri tabanı sistemlerinden farklı olarak, merkezi kontrolü olmayan dağıtık bir veri tabanıdır. Veriler ağda bulunan tüm cihazlara şifrelenmiş bir şekilde aktarılır ve şeffaf bir çalışma prensibi oluşturulur. Bu sisteme kayıt olmuş bilgiler değiştirilemez ve silinemezler. Böylece, yanlış bir bilgi kaydında, doğru ve yanlış bilginin her ikisi de sistemde bulunur. Blok zincir teknolojisinin temelinde Merkle ağaç veri yapısı sistemi bulunur. Veriyi doğrulamak için bu sistem kullanılmıştır. Öte yandan bu veri yapısı, verilerin doğrulanması ve transfer sırasında değişiklik olmadığından emin olmak için kullanılmıştır. Buradaki temel amaç, verilerin bütünlüğünün korunması ve onaylanmasıdır. 1991 yılında Merkle ağacı güvenli blokları ilk kez kullanılmıştır. 2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından Blok zincir veri tabanı tasarlanmış ve 2009 yılında kripto paralarda kullanılmaya başlanmıştır.

Blok Zincirin Özellikleri

Blok zincir özellikleri ile öne çıkar. Bunlardan bazıları şunlardır:

Üst Düzey Güvenlik: Ağda kullanılan kriptografi, üst düzey bir güvenlik sunar. Kriptografi ile veriler eşi benzeri olmayan bir şekilde şifrelenir. Bu her veri için benzersiz bir kimlik rolü oynar. Böylece, verileri değiştirmek veya kurcalamak imkansız hale gelir.
Şeffaflık ve Gizlilik: Blok zincir teknolojisinde şeffaflık sağlanırken gizlilik aynı anda korunur. Kriptografik tekniklerle üst düzey bir koruma sağlanır. Dağıtılmış defterler sayesinde ise işlemler tüm katılımcılar ile paylaşılır.
Merkeziyetçi Yapı: Bu yapı sayesinde, maliyet düşer ve verimlilik artar. Tüm veriler eşsiz kimlikleriyle merkezi bir otoriteye gerek kalmadan işlenir. Blok zincirine katılarak işlemlerin kayıtlarını tutan eşler, fikir birliği ile hareketleri onaylar ya da onaylamaz.
Kalıcılık: Blok zincirinde gerçekleşen işlemler, çok sayıda kullanıcı tarafından saklandığı için silinmesi imkansızdır. Geçersiz işlemlerin bulunduğu bloklar anında tespit edilebilir.
İletişim: Alıcı ve gönderici tarafında arasında iletişim sağlanması için rastgele bir merkez yapı kullanımı yerine özel olarak ileterek depolanır.
Hızlı İşlemler: Çoklu kullanıcılı sistemler genellikle ağır işlemler yapar. Ancak blok zinciri teknolojisinde, üçüncü taraflar ortadan kalkar ve dakikalar içinde para veya finansal belge gönderilip alınabilir.
Aracısız İşlemler: Bu teknoloji ile verilerin bütünlüğünü tüm ağ garanti eder, bu durum bir aracıya gereksinimi ortadan kaldırır.

Blok Zincirin Kullanım Alanları

Blok zincirin kullanım alanları gün geçtikçe artmaya ve gelişmeye devam etmektedir. Büyük ölçüde potansiyele sahip olan bu teknoloji, IBM, Google, Facebook, Alibaba Group, Intel, Apple, Toyota, Samsung, Microsoft, Allianz, HSBC, Carrefour, Mitsubishi, Nestle, Siemens ve Amazon gibi uluslararası büyük firmalar bu teknolojiye yatırım yapıp kullanmayı sürdürüyor. Yapılan araştırmalara göre bu üstün teknoloji; bankacılık, sigorta, menkul kıymetler ve yatırım hizmetleri, ayrı üretim, proses üretimi, inşaat, kaynak endüstrileri, perakende, toptan satış, profesyonel hizmetler, kişisel ve tüketici hizmetleri, ulaşım, sağlık hizmetleri ve eğitim sektörlerinde aktif olarak kullanılıyor. Öte yandan, potansiyeli yüksek olan Blok zinciri kullanım için diğer sektörler tarafından araştırılıyor.

Blok Zincirin Eğitim Alanına Etkisi

Blok zincir günden güne gelişen ve popüler hale gelen bir teknolojidir. Geniş alanlara yayılan bu üstün teknolojiden eğitim ve akademi dünyası da etkilenmektedir. Bu alanda yapılan çalışmalara her gün bir yenisi eklenmektedir. Okullar, kolejler, üniversiteler, Sürekli mesleki gelişim, şirketler, çıraklıklar ve bilgi tabanlarında, blok zincir teknolojisinin eğitim dünyasına ait örnek uygulamaları özelliğini taşımaktadır. Blok zincir teknolojisinin eğitim alanındaki kullanımları şu şekildedir:

Sertifikaların kalıcılığı için kullanımı
Birçok aşamadan oluşan akreditasyonu doğrulamak için kullanımı
Kredilerin otomatik olarak tanınması ve işlenmesi için kullanımı
Yaşam boyu öğrenme pasaportu için kullanımı
Fikri mülkiyeti izlemek ve bu mülkün uygulanması için kullanımı
Öğrencilerden alınan ödemeler için kullanımı
Kuponlar ile öğrenci finansmanı sağlamak için kullanımı
Doğrulanmış öğrenci kimlikleri için kullanımı

Öte yandan, Birçok yüksek öğretim kurumu, yüksek öğrenim ile ilgili farklı çözüm ve yaklaşımlar için blok zinciri teknolojisini kullanmayı veya geliştirmeyi düşünmektedir. Gelecekte blok zinciri uygulaması için düşünülen alanlar ise şunlardır:

Üniversiteler, işverenler vb. alanlarda öğrenci müsade ettiği takdirde bilgilerini doğrulanması işlemleri
Eğitim sertifikaları için paylaşma ve doğrulama işlemleri
Eğitim sertifikaları sayısallaştırılması işlemleri
Diploma işlemleri
Başarıların belgelenmesi işlemleri
Akademik kimlik bilgilerini doğrulama işlemleri

Eğitim alanında blok zincir uygulaması, dünyada ve ülkemizde büyük bir sorun olan diploma sahteciliğinin de önüne geçeceği belirtiliyor. Belgelerin doğruluğu, ıslak imza ve kuruluş kaşesi doğrulanmaktadır. Ülkemizde de diploma sorgulama ve doğrulama işlemleri e-devlet gibi merkezi bir veri tabanı sisteminde yapılmaktadır. Bu veri tabanlarında saklanan veriler değiştirilebilir, bozulabilir veya silinebilir. Öte yandan, doğal afetlerde, siber saldırılarda, savaş durumunda bu veri tabanlarınla erişim sağlanamayabilir veya bu veri tabanları çökertilebilir. Fiziki ve dijital evraklar, kaybolma, tahrip olma, unutulma, veya yok olma gibi olumsuz durumlarla karşı karşıyadır. Evrak yönetiminde bu gibi durumların olmaması, erişimin kolay olması, taklit edilememesi, değiştirilememesi, silinememesi, internetin olduğu her yerden ulaşılması ve bunlarla birlikte maliyetinin düşük olması Blok zinciri teknolojisinin faydalı ve yüksek güvenlikli olmasını sağlıyor.